Gia phả học tinh hoa: Từ thấu hiểu đến giữ gìn di sản gia tộc

Người xưa có câu: "Con người có tổ có tông / Như cây có cội, như sông có nguồn". Cội sinh ra cây, rễ lấy thức ăn từ đất nuôi sống cây. Có nguồn nước mới có sông, sông bị chặn nguồn sông sẽ dần khô cạn. Con người cũng vậy, ai trong chúng ta cũng được sinh ra từ một dòng họ, và chúng ta chỉ có thể thực sự trở thành con người phát triển toàn diện khi được sống trong "cái nôi" mà tổ tông, dòng họ đời này qua đời khác kiến tạo nên. 

Bạn đã hiểu gì về cội nguồn của mình? Và bạn có thể làm gì để các hậu duệ của mình cũng được phát triển toàn diện?

GS-TS. Nguyễn Khắc Thuần - Viện trưởng Viện Nghiên cứu trang phục Việt kể rằng, nhờ sự dạy dỗ từ cha - vốn là một nhà khoa bảng, từ khi chưa đầy 10 tuổi, ông đã là một dịch giả, dịch rất nhiều cuốn gia phả bằng chữ Hán và chữ Nôm, chính vì vậy mà ông biết rất nhiều điều lý thú của Việt Nam. Chẳng hạn, khi đọc văn chương của tác giả Nguyễn An Ninh, Giáo sư lấy làm lạ là "người Nam bộ mà viết không giống Nam bộ một chút nào". Sau khi tìm hiểu thì Giáo sư biết rằng ông Nguyễn An Ninh gốc tổ là người họ Đoàn, hậu duệ của Đoàn Thị Điểm. Hoặc, Giáo sư rất hâm mộ sự tài giỏi của hai danh nhân là anh em ruột Nguyễn Hữu Hào và Nguyễn Hữu Cảnh. Sau khi đọc gia phả, Giáo sư vô cùng tự hào khi "phát hiện" ra đó là chính là một trong những "liệt tổ" của mình trong dòng họ Nguyễn…

GS. Nguyễn Khắc Thuần là một nhà sử học nổi tiếng, ông có niềm đam mê với gia phả, đọc rất nhiều gia phả của các dòng họ. Giáo sư cũng là dịch giả cuốn “Hà Tiên trấn Hiệp trấn Mạc thị gia phả” - bộ gia phả cổ nhất Nam bộ, là gia phả của dòng họ Mạc ở Nam bộ. Ông khẳng định: "Chính những bộ gia phả ấy cung cấp cho tôi tài liệu để viết những cuốn sách mà tôi yêu thích". GS. Nguyễn Khắc Thuần là tác giả của hơn 300 tác phẩm viết về lịch sử, văn hoá, trong đó có hai bộ sách được công nhận kỷ lục Guinness Việt Nam năm 2011, đó là bộ sách Lê Quý Đôn tuyển tập (gồm 8 tập) và Đại Việt sử lược (gồm 5 tập).

Những chia sẻ của GS. Nguyễn Khắc Thuần là minh chứng cho một trong những giá trị lớn của gia phả - một loại hình tư liệu cung cấp thông tin; đặc biệt hơn, đó là những thông tin mang tính sử liệu về một gia đình, dòng họ, không chỉ giúp cho mỗi cá nhân tìm được thông tin về dòng họ của mình, mà còn là tư liệu quý hiếm cho công tác nghiên cứu và thực hành sử học, xã hội học…

Từ góc độ khác, doanh nhân Mã Thanh Danh - Phó tổng giám đốc Tập đoàn KIDO nhìn nhận: Gia phả như tấm bản đồ về truyền thống của cha ông. Gia phả chứa đựng sứ mệnh của gia tộc. Đây chính là quyển sách đầu tiên trẻ sẽ đọc và sẽ thấm. Để khi những người trong dòng họ được xã hội tôn vinh, các cháu sẽ có niềm tự hào vì mình cũng mang dòng họ đó. Điều đó cũng gián tiếp gieo vào suy nghĩ của trẻ ý thức trách nhiệm về việc kế thừa di sản và giữ gìn truyền thống của dòng tộc.

Gia phả chính là nơi để bạn tìm và hiểu về cội nguồn của mình, về lịch sử hình thành và phát triển của dòng họ, về những thăng trầm  mà tổ tiên đã trải qua, về những giá trị truyền thống văn hoá mà cha ông đã xác lập, về những thành tựu mà bạn có quyền tự hào về dòng họ, gia tộc của mình. Và gia phả cũng là nơi bạn vừa có trách nhiệm vừa được trao quyền viết nên trang sử của riêng mình, với những giá trị sẽ được trao truyền cho các thế hệ sau.  

Là người trực tiếp tổ chức biên soạn gia phả cho các dòng họ, GS. Hoàng Văn Lễ - Viện trưởng Viện Lịch sử Dòng họ, Chủ tịch Hội đồng dòng họ Hoàng / Huỳnh miền Nam tại TP.HCM cho biết, khi làm xong một bộ gia phả, những người làm công tác biên soạn rất hãnh diện vì mình hiểu được về dòng họ đó một cách khá căn cơ. Quan trọng hơn, theo Giáo sư Lễ, bộ gia phả làm xong được những người trong dòng họ trưng bày trên bàn thờ một cách đầy tự hào, giữ gìn nghiêm cẩn như một món đồ gia bảo của dòng họ...

Vậy, cụ thể thì gia phả là gì? Tầm quan trọng của gia phả đối với sự phát triển của mỗi cá nhân, mỗi gia đình, mỗi dòng họ, và xã hội ra sao? Xây dựng gia phả như thế nào để có thể phát huy tối đa giá trị của gia phả?...

Bạn sẽ tìm được các câu trả lời một cách đầy đủ trong cuốn sách "Gia phả học tinh hoa" - cuốn sách mang giá trị vượt trội trong việc nuôi dưỡng ý thức tự hào nguồn cội.